Μορφές και διαδρομές της νοσταλγίας          

                                    Γράφει η Χρύσα Βλάχου

     Παράλληλες αναγνώσεις: Νοσταλγία- Μπαρμπαρά Κασσέν,

                                             Άγνοια,   Μ.Κούντερα                                                               

«Είναι αλήθεια, η νοσταλγία συνδέει τον χώρο με τον χρόνο. Αλλά η νοσταλγία επιλέγει τη θνητή συνθήκη και αυτή τη συνθήκη την αγκιστρώνει σ έναν τόπο…Περισσότερο από την αιωνιότητα η νοσταλγία επιλέγει την περατότητα και την επιστροφή στο σπίτι…» Μπαρμπαρά Κασσέν- Νοσταλγία. σελ.40

Με όποιον τρόπο κι αν έχει φύγει κανείς από τη χώρα του, κάτω από γνωστές ή άγνωστες  συνθήκες, ο καημός του νόστου γράφεται, τραγουδιέται, ερμηνεύεται.

Στην Οδύσσεια του Ομήρου ο νόστος στην πατρίδα ήταν ο μεγάλος  πόθος του ήρωα. Νοσταλγία είναι λοιπόν ο πόνος που προκαλεί σε κάποιον η ανικανοποίητη λαχτάρα της επιστροφής. Ο Μ. Κούντερα σημειώνει στο βιβλίο του «Άγνοια» πως στο φως της ετυμολογίας η νοσταλγία εμφανίζεται σαν πόνος της άγνοιας. Είσαι μακριά και δεν ξέρω τί γίνεσαι. Η χώρα μου είναι μακριά και δεν ξέρω τί γίνεται εκεί πέρα.

Ο Κούντερα, στην «Άγνοια», μας λέει πως ο Οδυσσέας αντί για την περιπαθή εξερεύνηση  του αγνώστου, προτίμησε την αποθέωση του γνωστού. Αντί για το άπειρο, προτίμησε το πεπερασμένο (γιατί η επιστροφή είναι η συμφιλίωση με την περατότητα της ζωής).

Η λέξη νοσταλγία, μας λέει η Κασσέν ηχεί απολύτως ελληνική κι όμως είναι γερμανο-ελβετική. Την επινόησε, σύμφωνα με το λεξικό της γαλλικής γλώσσας, το 1678, ένας γιατρός, ο Γιόχαν Γιάκομπ Χάρντερ, προκειμένου να κατονομάσει τον πόνο της πατρίδας, Heimweh, από τον οποίο υπέφεραν οι πιστοί ακριβοπληρωμένοι Ελβετοί μισθοφόροι του Λουδοβίκου 14^ου.

Κάθε Οδύσσεια, τονίζει η Κασσέν είναι «αφηγηματοποίηση της απόδοσης ταυτότητας». Ίσως η μοίρα του σύγχρονου ανθρώπου είναι και θα παραμείνει η  ατέρμονη περιπλάνηση σε νέους τόπους, γλώσσες και νοήματα.